27 Mart Beynəlxalq Teatr Günüdür
Martın 27-də bütün diqqət teatra yönəlir. Beynəlxalq Teatr Günü hansısa bir hekayənin gücünün, səhnə sənətinin həyatımıza dərin təsirinin təntənəsidir. Bu gün Beynəlxalq Teatr İnstitutunun 1961-ci ildə Vyanada keçirilən IX konqresində təsis edilmişdir. Həmin gün hər il görkəmli teatr xadimləri ictimaiyyətə müraciət ünvanlayırlar.
Kökləri qədim sivilizasiyalara qədər uzanan teatr cəmiyyətdə həmişə özünəməxsus yer tutub. Yunanıstanın möhtəşəm qədim amfiteatrlarından tutmuş İngiltərədə Kraliça I Elizabetin hakimiyyəti dövründə meydana çıxan kiçik, qapalı teatrlara qədər bu sənət insan hisslərinin möhtəşəmliyini əks etdirən bir güzgü rolu oynayıb. Teatr birgə sənət formasıdır. O, aktyorları, rejissorları, dramaturqları, əlbəsəçiləri, texniki işçiləri və tamaşaçıları bir araya gətirir. Hər bir tamaşa personajlara, ideyalara və duyğulara həyat, nəfəs verməyə çalışan fərdlərin kollektiv səyinin nəticəsidir.
Beynəlxalq Teatr Günü teatrın universal cazibəsini bir daha xatırladır. Milliyyətindən, etnik mənsubiyyətindən və mənşəyindən asılı olmayaraq, bütün dünyada insanlar səhnənin sehrinə düşürlər. İstər möhtəşəm bir opera teatrında oynanılan klassik faciə, istərsə də kiçik bir səhnədə əsər olsun, insanı ovsunlamaq və ruhlandırmaq gücü var. Teatrın ən diqqətəlayiq cəhətlərindən biri onun empatiyanı inkişaf etdirmək bacarığıdır. Səhnəni izləyərkən insan müxtəlif personajların və povestlərin təsviri vasitəsilə dünyanı müxtəlif perspektivlərdən görməyə həvəslənir. Bu sənət insanların mühakimələrinə meydan oxuyur, ürəkləri və ağılları müxtəlifliyin gözəlliyini qəbul etməyə çağırır.
Tarix boyu dramaturqlar ədalətsizlik, bərabərsizlikdən tutmuş müharibə və zülmə qədər aktual problemlərə diqqət çəkmək üçün öz sənətlərindən istifadə ediblər. Teatr müzakirələri alovlandırmaq, icmaları səfərbər etmək və real dünya dəyişikliyinə təsir etmək gücünə malikdir. Mavi ekranların həyatımızda üstünlük təşkil etdiyi və şəxsiyyətlərarası əlaqələrə texnologiyanın vasitəçi olduğu bugünkü rəqəmsal əsrdə canlı teatrın əhəmiyyəti daha çox ortaya çıxır. Virtual reallıqlar və simulyasiya edilmiş təcrübələr əsrində səhnənin canlılığı həmişəkindən daha qiymətlidir. Dünya nümunəsində Vilyam Şekspirin “Hamlet”, Samuel Bekketin “Qodonu gözləyərkən”, Anton Çexovun “Albalı bağı” kimi pyesləri ən çox səhnəyə qoyulmuş əsərlərdir.
1919-cu ildə yaradılan Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı bir əsrdən artıqdır ki, fəaliyyət göstərir. Bu teatrda çoxsaylı klassik və müasir əsərlər səhnələşdirilib. Azərbaycanda teatr sənəti çox zəngin tarixə malikdir. Görkəmli maarifçi Həsən bəy Zərdabi və yazıçı Nəcəf bəy Vəzirovun təşəbbüsü ilə 1873-cü ildə M.F.Axundzadənin “Lənkəran xanının vəziri” və “Hacı Qara” komediyalarının səhnələşdirilməsi ilə Azərbaycanda, həmçinin bütün müsəlman Şərqində dünyəvi, peşəkar teatrın təməli qoyulub.
Unudulmaz əsərlərlə ölkəmizin mədəni inkişafına mühüm töhfələr vermiş Azərbaycan teatrı həm də istedadlı sənətkarlar yetişdirib. Ənənəvi tamaşalardan tutmuş, müasir əsərlərə qədər Azərbaycan teatrı öz rəngarəngliyi və yeniliyi ilə tamaşaçıları ovsunlamaqda davam edir. Nizami Gəncəvinin “Leyli və Məcnun” poeması əsrlər boyu Azərbaycan teatrının şah əsərinə çevrilib. Çoxsaylı səhnə əsərlərinə, operalara və baletlərə uyğunlaşdırılmış, sevgi, həsrət və ayrılıq haqqındakı bu hekayə illər boyu tamaşaçıları valeh edib. Çox vaxt Azərbaycan “teatrının atası” adlandırılan M.F.Axundovun da ölkəmizdə bu sənətin inkişafında rolu əvəzsizdir. Milli dramaturgiyamızın banisi M.F.Axundov 1850-1855-ci illərdə özünün məşhur altı komediyasını yaratmaqla nəinki Azərbaycan ədəbiyyatında, bütövlükdə Balkanlardan Hindistana qədərki türk-müsəlman dünyasında dramaturgiyanın əsasını qoymuş, bu komediyalarla Şərq aləmində dram yazmağın nümunəsini yaratmışdır. Türk-müsəlman dünyasında dramaturgiya Mirzə Fətəli Axundov ənənələri işığında inkişafa doğru addımlayıb.
Cəfər Cabbarlı da həmçinin ölkənin teatr ənənəsinin formalaşmasında mühüm rol oynamış qabaqcıl dramaturq və rejissor idi. Onun “Sevil” əsəri ictimai aktuallığı ilə gündəmdə qalmağa davam edir. Sənətə və sənət adamlarına daim diqqət və qayğı göstərmiş Prezident İlham Əliyevin 2013-cü il 1 mart tarixli Sərəncamına əsasən ölkəmizdə mart ayının 10-u “Milli Teatr Günü” kimi təsis edilib.
Özünün köklü ənənələri, müxtəlif repertuarı və bədii mükəmməlliyə sadiqliyi ilə Azərbaycan teatrı inkişaf etməkdə və həm ölkə daxilində, həm də xaricdə tamaşaçıları ruhlandırmaqda davam edir. Beynəlxalq Teatr Günündə bu sənət növünün qorunub saxlanması və təbliğinin vacibliyi bir daha ortaya çıxır. Beləliklə, gəlin pərdəni qaldıraq, işıqları söndürək və heyrətamiz bir səyahətə çıxaq.
Nurcan SÜLEYMANOVA,
“Respublika”.
