GÜNEYDƏN SƏSLƏR

“Türk dünyasında gənc nəslin yaşadıqları ölkələrdə məktəblərdə öz ana dilində təhsil almaq imkanı olmalıdır”. Bunu Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu il noyabrın 11-də Səmərqənddə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının IX Zirvə görüşündəki çıxışında bəyan edib.

Dövlət başçısının bu fikri yaddaşımızı bir qədər təzələmək üçün sanki bir təkan oldu. Azərbaycanlıların daha kompakt yaşadığı Güney Azərbaycanını göz önünə gətirdik. Quzeydə hələ də yetərincə tanınmayan Güney barədə düşüncələrimizin fonunda onun ədəbiyyatını, nəsrini, poeziyasını, yazar soydaşlarımızın mücadiləsini ifadə edən nümunələri xatırladıq.

Qəzetimizdə "Güneydən səslər..." rubrikası altında Güney ədəbiyyatının, folklorunun, mədəniyyətinin, incəsənətinin ən gözəl nümunələri ilə oxucularımızı da tanış edirik.

ƏDALƏT DUMAN (OMMİ)

1970-ci ildə Qaradağ bölgəsində Girdəzal kəndində dünyaya gəlib. Hələ uşaq yaşlarından şeir və musiqiyə maraq göstərib və Azərbaycan radiosunda gedən verilişlərə maraqla qulaq asıb. Elə o zamanlardan da şairlik duyğusu Ədaləti xəyallar dünyasına aparıb və kiçik yaşlarından şeir yazmağa başlayıb. İndiyədək üç şeir kitabı nəşr edilib. Quzey Azərbaycanda radio və televiziya verilişlərində çıxışları olub, qəzetlərdə çoxlu sayda şeirləri dərc olunub. Ədalətin şeir dili rəvan, axıcıdır və təmiz türkcə yazılıb.

Bəs nə olaydım?

Haqsızlıq oduna yurdum yananda,

Duman olmayaydım bəs nə olaydım.

Qara bağ dağından qara dağ yanır,

Duman olmayaydım, bəs nə olaydım?

***

Günəşdə yaxmasın deyirdi bəhmən,

Doğma anamızdı, bu doğma vətən.

Dağları həyalı söyləyərək mən,

Duman olmayaydım, bəs nə olaydım?

***

Alçaqlar,quduzlar kəkələnəndə,

Xocalım üstünə od ələnəndə,

Ayazda millətim güllələnəndə,

Duman olmayaydım, bəs nə olaydım.

***

Məni öz ürəyim qınardı axı,

Türklüyüm, qürurum sınardı axı

Dumansız Ədalət yanardı axı

Duman olmayaydım, bəs nə olaydım?..

KİYAN XİYAV

1970-ci ildə Meşkin şəhərində anadan olub. Fars dili və ədəbiyyatı üzrə mütəxəssisdir. Təbriz Universitetini də bu ixtisas üzrə bitirib. O, ilk şeirlərini Xiyovda oxuyan zaman yazıb. Ali təhsilini Təbrizdə alan Kiyan orada oxuduğu müddətdə doktor Cavad Heyətlə tanış olub. İlk şeirləri "Varlıq" və "Yol" dərgilərində çap olunub. Universiteti bitirəndən sonra bir müddət iş tapa bilməyib. Sonradan isə Miyana şəhərinin Xonəç bölgəsində müəllim kimi çalışmağa başlayıb. Fars dili və ədəbiyyat müəllimi olan Kiyan sonradan Xiyov şəhərində ixtisası üzrə çalışıb. O, həm də məhsuldar bir tərcüməçi kimi də tanınır. Türk və fars ədəbiyyatlarından dəyərli tərcümə əsərləri var.

Şairin "Ölüm öpüşündən yanmış lələklər", "Ah, gözlərində doğulmaq" və "Sarı saatlar dənizində" adında üç şeir toplusu çap olunub.

Ancaq qadın...

Nə gözəl, nə də özgür bir Tanrıça

sənin yalnız bir adın var:

Qadın!

Sənin necə dəyərli olduğuna

Mənim üçün bu yetər:

Anam bir qadın idi,

Bacım bir qadın,

Nazlıca qızım bir qadın olacaq

Və sən sevgilim qadınsan,

İnsanlıqdan könül alma ustası!..

Kimsən, nəsən, bilmirəm...

Ancaq adın

Amazonda dalğalanan kin köpüyü

deyilsə

və əllərin

Apulineri Acuna bağışlayan

Ancelikadırsa,

buyur!

Səni

Gülüşlərindən doymayan gözlərimlə,

Ağlayışlarından hələ getməyən

qulaqlarımla,

Bir insan sevirəm,

Bir qadın deyil,

Bir insan!..

MƏHƏMMƏD RZA LƏVAYİ

1970-ci ildə dünyaya göz açıb. Əslən Qaradağ mahalının Xoca şəhərindəndir. Təbriz Universitetində türk ədəbiyyatından dərs deyib. Bir müddət Bakıda yaşayıb. "Alma" qəzetində çalışıb. Sonradan ABŞ-a mühacirət edib. Şairin indiyədək 10-a yaxın kitabı işıq üzü görüb. Müxtəlif qəzet, dərgi və internet portallarında yayımlanan şeirləri ona oxucular arasında böyük şöhrət qazandırıb.

Ayaqlarımı kəsdilər

Vətəndən

Qatarın səsində səni sevirəm var,

oturub qulağımda.

Qatarın səsində yavaş-yavaş

Şərqdən-Qərbə gözlərinin Azərbaycanı

Alıb boşaldıram gözlərindən

hüznün iyirmi bir əsrini

Doldururam gözlərinə sevgini

Bakısını, Təbrizini, İstanbulunu.

Qatarın səsində köynəyinin qırmızısı

qanım qaynayır sənə!

Qatarın səsində

Xəzər qoyur çiynimə mavi örtüyün

Vətənin ətri dəli edir yenə bir yazıq

Ləvayini.

Düşünmədilər hə, düşünmədilər

Ayaqlarımı kəsdilər Vətəndən

Halbuki,

ürəkdən

bağlıyam

ona!

AZƏRYAR DANİŞVƏR

1971-ci ildə Təbrizin Hesar məhəlləsində doğulub. Məktəbdə fars dili və ədəbiyyatını öyrədiblər. Məktəbə getməzdən öncə isə türkcə yazıb-oxumağı atasından öyrənib mənimsəyib, bir çox şairlərin şeirlərini əzbərləyib.

Təbrizdə xalq və sənətkarlar tərəfindən düzənlənən musiqi tədbirlərinin bir çoxunun aparıcısı olmaq ona həvalə edilib. Beləliklə də kitab ola bilməyən şeirlərini səhnələrdən xalqına canlı-canlı çatdırıb. Azəryar insanların qulağına xoş gələn məlahətli səsini də Tanrının neməti sayır. Bu səs onu canlı şeir kitabı kimi yaşamağa doğru çəkir və hər yerdə insanlara sevə-sevə şeir oxumaqla Vətənə olan övladlıq borcunu ödəməyə çalışır...

Ssenari, pyes, şeir və mahnı sözləri yazmaq və aparıcılıq etmək onun əsas fəaliyyəti, həm də ən sevimli məşğuliyyəti olub. Bütün qadağalara rəğmən səhnədə saysız-hesabsız çıxışları olur, qələmə aldığı ssenarilər teatr səhnəsində tamaşalara dönüb. Təbriz televiziyası üçün bir neçə serial (dizi) mətni yazıb. İctimai motivli şeirləri və "Vətən pülüşü" poeması ona böyük ədəbi hörmət qazandırıb.

Lalam mən

Yenə payız şəhərimə çəkdi rəng

İl başladı, mədrəsələr çaldı zəng

Haray gəldi mədrəsədən dəng-dəng

Çantamı mən götürmüşəm əlimdə

Eyvay, yenə dilim qaldı evimdə…

Dərs verilir dünyanın hər yerində

Uşaqlara öz ana dillərində…

Hərə oxur öz baba tarixində

Mən də burda özgə dildə ağlıram.

Dəftərimi tərsədən varaqlıram,

Ey vay, indi dilim evdə darıxır.