Məramı həmrəylik və obyektivlik olan Qoşulmama Hərəkatı

Yeni dünya nizamının formalaşdığı dövrdə qlobal problemlərin həllinin tapılması, beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyin təmin olunması üçün ölkələr arasında əməkdaşlığın qurulması zəruridir. Əslində, bu məqsədlə yaradılan xeyli sayda beynəlxalq təşkilat və birliklər var. Amma bu qurumların əksəriyyəti hərbi maraqlarının prioritet olduğundan və qərarvermə mexanizmində yalnız supergüclərin iştirak etdiyindən qlobal sülhyaratma missiyasını icra edə bilmir. Bu məqamda beynəlxalq hüquqa hörmət prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərən qurumlara ehtiyac duyulur. Azərbaycanın sədrlik etdiyi Qoşulmama Hərəkatı da son dövrlərdə müasir dünyanın çağırışlarına cavab verən uğurlu əməkdaşlıq platforması kimi önə çıxır.

1961-ci ildə Yuqoslaviyanın Belqrad şəhərində 25 ölkə başçısının iştirakı ilə yaradılan Qoşulmama Hərəkatı heç bir bloka daxil olmadıqlarını və tərəfsizliklərini bəyan edən 120 üzv ölkə, 17 müşahidəçi ölkə və 10 müşahidəçi təşkilatı birləşdirən forum kimi BMT-dən sonra ən böyük təsisat hesab olunur. Hərəkat BMT-yə üzv ölkələrin təxminən 75%-ni, dünya əhalisinin isə 55%-ni təşkil edir. Hərəkatın daimi katibliyi yoxdur. Sədrlik iyerarxiya prinsipi üzrə deyil, sıra prinsipi əsasında bütün üzv dövlətləri ehtiva etməklə səs çoxluğu ilə təyin olunur.

Hərəkatın başlıca məramı soyuq müharibədən sonra inkişaf etməkdə olan ölkələrin birliyi və həmrəyliyini təmin etmək, tərəfkeşlik etməməklə öz obyektivliyini qoruyub saxlamaqdan ibarətdir. Qurumun başlıca prinsipləri bütün xalqların suverenliyi, ərazi bütövlüyü və təhlükəsizliyinə, BMT Nizamnaməsinə uyğun olaraq hər bir xalqın özünü fərdi və ya kollektiv şəkildə müdafiə etmək hüququna hörmət və milli müstəqillik hərəkatının, eyni zamanda bütün irqlərin və xalqların bərabərliyinin tanınmasını ehtiva edir. Həmçinin hər hansı bir ölkənin ərazi bütövlüyünə təcavüz etməkdən və daxili işlərinə müdaxilədən çəkinmə, BMT Nizamnaməsinə uyğun olaraq bütün münaqişələrin sülh yolu ilə həlli, insan hüquqlarına hörmət, müxtəlif xalqlar, sivilizasiyalar, mədəniyyətlər və dinlər arasında qarşılıqlı hörmətin qorunması, dialoqun inkişaf etdirilməsi və tolerantlığın təşviqi, eləcə də müdafiə paktlarına və ya hərbi bloklara qoşulmamaqla hər hansı güclü dövlətin maraqlarına xidmət etmək, dövlətlərin bir-birinə və ya ərazi bütövlüyünə qarşı zor gücdən qaçınma, həmçinin soyqırımı, müharibə cinayətləri, insanlığa qarşı törədilən hər hansı zorakı əməllərin, terrorizmin bütün formalarının kəskin tənqidi və qarşılıqlı maraq və əməkdaşlığın təşviqi nəzərdə tutulur. Bu da onu göstərir ki, Qoşulmama Hərəkatı milli müstəqilliyin, suverenliyin, ərazi bütövlüyünün və təhlükəsizliyin qorunması çərçivəsində imperializm, müstəmləkəçilik və postmüstəmləkəçilik, irqçilik və hər hansı xarici müdaxilə, zorakı kənar təsir və təzyiq, eləcə də böyük güclərin münaqişə zəminində yaratdıqları çoxüzvlü hərbi və siyasi bloklara qarşı yaranıb.

Bu alyans üçüncü dövlətlər üçün sığınacaq və müdafiə platforması rolunu da oynayır. Güclü Qərb maraqlarının dominant olduğu bir dünyada zəif dövlətlərin hələ də institusional quruma ehtiyacının olması Qoşulmama Hərəkatının aktuallığını artırır. Belə ki, hərəkata üzv dövlətlərə təkcə müstəqil mühakimə aparmaq deyil, güclü dövlətlərlə bərabər hüquqlu münasibətləri qoruyub saxlamaq imkanı da verir.

Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, dünyanın 120 ölkəsi arasında səmərəli tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulmasında və inkişafında mühüm siyasi platforma olan Qoşulmama Hərəkatı məhz Azərbaycanın sədrliyi dövründə özünün ən uğurlu dövrünü yaşayır. Bu, Qoşulmama Hərəkatının martın 2-də Bakıda keçirilən COVID-19-a qarşı mübarizə üzrə Təmas Qrupunun Zirvə görüşündə bir daha sübut olundu. Yüksək səviyyəli rəsmilərin Bakıya səfəri isə həm ölkəmiz, həm də Qoşulmama Hərəkatı üçün nüfuz göstəricisidir.