Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat marşrutları üzərində yerləşən Azərbaycan Mərkəzi Asiya, Xəzər dənizi regionu və Avropanı birləşdirən körpü rolunu oynayır. Əlverişli strateji mövqeyi, müasir nəqliyyat infrastrukturuna malik olması və regional layihələrdə fəal iştirakı ölkəmizi Orta Dəhlizdə həlledici oyunçuya çevirib. Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu kimi də tanınan Orta Dəhliz Avropa və Asiya arasında ticarət və nəqliyyat əlaqələrini gücləndirməyə yönəlmiş beynəlxalq əhəmiyyətli layihədir və Mərkəzi Asiya ölkələri üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
"Bir kəmər, bir yol" layihəsinin bir hissəsi olan bu dəhliz yüklərin daşınması üçün daha səmərəli və sərfəli şəbəkə yaratmaq üçün müxtəlif nəqliyyat vasitələrini, o cümlədən dəmir yolu, avtomobil və dəniz marşrutlarını əhatə edir. Həmçinin Azərbaycan Avropa və Asiya arasında daha səmərəli və sərfəli ticarət marşrutu təmin etməklə iqtisadi artımı asanlaşdırır, regional inteqrasiyanı təşviq edir və dəhliz boyunca yerləşən ölkələr arasında əlaqələri gücləndirir. Bu mənada, Orta Dəhliz yüklərin dəniz marşrutlarından quru nəqliyyatına problemsiz köçürülməsinə imkan yaradaraq səmərəli daşınmasını asanlaşdırır.
Azərbaycan Orta Dəhlizin fəaliyyətini və inkişafını təmin etmək üçün region ölkələri, beynəlxalq təşkilatlar və bir sıra maraqlı tərəflərlə əməkdaşlıq əlaqələri qurub. Belə ki, ölkəmiz regional təşəbbüslərin reallaşmasında fəal iştirak edərək iqtisadi sahədə əməkdaşlığa və əlaqələrin genişləndirilməsinə ciddi səy göstərir. Orta Dəhlizdə tranzit ölkə kimi Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Qazaxıstan və Türkmənistan kimi ölkələrlə gömrük prosedurlarını sadələşdirmək, infrastrukturu təkmilləşdirmək və transsərhəd logistikanı gücləndirmək üçün ikitərəfli və çoxtərəfli sazişlər imzalayıb. Neft və təbii qaz istehsalçısı və ixracatçısı olan ölkəmiz Xəzər dənizindən enerji ehtiyatlarının Avropa və Asiya bazarlarına nəqlində mühüm rol oynamaqla həm yük, həm də enerji daşınması üçün mühüm tranzit dəhlizi kimi mövqeyini möhkəmləndirir.
Multimodal əlaqələrin inkişafı istiqamətində də əhəmiyyətli addımlar atılır. Ölkəmizin nəqliyyat şəbəkəsinin hərtərəfli inkişafı xarici investorların da diqqətini cəlb edir. Belə ki, ticarətin asanlaşdırılması tədbirlərini həyata keçirmək, gömrük prosedurlarını sadələşdirmək və müasir infrastruktura sərmayə qoymaqla Azərbaycan Orta Dəhlizin səmərəliliyini və beynəlxalq biznes üçün cəlbediciliyini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Ölkə başçımız da gömrük qaydaları sahəsində daha geniş qarşılıqlı əlaqələndirmənin yaradılmasının gələcəkdə ölkəmiz vasitəsilə daha çox yüklərin daşınmasında mühüm amil olduğunu qeyd edir. Ümumiyyətlə, Azərbaycan özünün strateji mövqeyindən, nəqliyyat infrastrukturundan və s. istifadə edərək regional rifah və inkişafa töhfə verməklə Avropa və Asiya arasında ticari əlaqələrin və əməkdaşlığın möhkəmlənməsində mühüm rol oynayır. Eyni zamanda, artan yük və sərnişin daşımalarını idarə etmək üçün avtomobil və dəmir yollarının, limanların modernləşdirilməsinə əhəmiyyətli dərəcədə sərmayə qoyub. Son 15 ildə ölkəmizdə nəqliyyat infrastrukturuna, xüsusən də müasir dəmir yolu, avtomobil və dəniz nəqliyyatı vasitələrinin inkişafına əhəmiyyətli sərmayələr yatırılmış, qonşu ölkələrlə bağlantı körpüləri yaradılmışdır. 2017-ci ildə tamamlanan Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolu Azərbaycanı Gürcüstan və Türkiyə ilə birləşdirərək Avropa ilə Asiya arasında birbaşa dəmir yolu əlaqəsi yaradır.
Avropa ilə Asiyanı birləşdirən ən qısa yol - BTQ dəmir yolu xətti Qərblə Şərq ölkələri arasında yük daşınmasında tranzit ölkə kimi Azərbaycanın əhəmiyyətini daha da artıraraq ölkəmizin tranzit və logistik potensialından səmərəli istifadəyə yol açır. Orta Dəhlizin ən mühüm komponentlərindən biri olan Azərbaycan, Gürcüstan, oradan da Qarsa qədər uzanan BTQ dəmir yolu xətti Avropa ilə Asiya arasında birbaşa əlaqəni təmin edərək daşıma vaxtını və xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi Hindistan, İran və Rusiyanı birləşdirən, Mərkəzi Asiya və Avropa ölkələrinə qədər uzanan multimodal beynəlxalq nəqliyyat marşrutudur. Bu dəhliz regionlar arasında ticarət əlaqələrini genişləndirməyə, yüklərin və sərnişinlərin daşınmasını asanlaşdırmağa xidmət edir. Dəhliz dəmir yolu, avtomobil yolu və dəniz xətlərindən, habelə yolboyu limanlar və digər nəqliyyat infrastrukturlarından ibarətdir. Həmçinin Hind okeanı ilə Xəzər dənizi regionları arasında yüklərin daşınması üçün daha qısa və səmərəli yol təmin etməklə ənənəvi dəniz marşrutlarına alternativ yol kimi çıxış edir. Dəhliz boyunca marşrut Hindistanın qərb sahillərində, Mumbay limanlarından başlayır və İrandan keçərək Bəndər Abbas və Çabahar limanlarına qoşulur. İrandan Türkmənistan, Özbəkistan, Qazaxıstan da daxil olmaqla Orta Asiya vasitəsilə şimala doğru davam edir və Rusiyada bitir. Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi mühüm iqtisadi və strateji əhəmiyyətə malikdir. Dəhliz Cənubi Asiya ilə Avropa arasında ticarət üçün nəqliyyat xərclərini və tranzit vaxtını azaltmağa kömək edir, biznes və iqtisadi inkişaf üçün yeni yollar açır. Bundan əlavə, iştirakçı ölkələr arasında regional əməkdaşlığı və əlaqəni möhkəmləndirir. Bütövlükdə, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi müxtəlif regionlardan olan ölkələri bir araya gətirərək, ticarəti və regional inteqrasiyanı gücləndirən, eyni zamanda öz yolu boyunca iqtisadi artım və inkişaf üçün yeni imkanlar yaradan mühüm layihədir.
Xəzər dənizi regionunda dəniz ticarətini asanlaşdıran və Azərbaycanın logistik imkanlarını artıran Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı ölkəmizin ərazisindən keçən Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri vasitəsilə beynəlxalq yüklərin daşınmasında mühüm rol oynayır. Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı Bakının Xəzər hövzəsində müasir və böyük logistika, nəqliyyat mərkəzinə çevrilməsinə, Xəzəryanı ölkələr arasındakı əməkdaşlığın dərinləşməsinə, Şimal-Cənub və Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizlərinin tam gücü ilə işləməsinə əlverişli imkanlar yaradır. Yük maşınları, qatar, gəmi, təyyarə və s. nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməklə beynəlxalq yüklərin və sərnişinlərin təhlükəsiz, daha aşağı qiymətə və vaxta qənaətlə mənzil başına maneəsiz çatdırılması üçün ölkə başçımızın göstərişi ilə Azərbaycan tarixində ilk olaraq hərəsi 115 min ton olmaqla üç tanker alınmışdır. Qara dənizdə "Şuşa", "Qarabağ" və "Zəngəzur" adları verilmiş tankerlərlə yerli malların daşınması ölkəmizə əlavə gəlirlər gətirəcək, həmçinin daha çox yüklərin daşınmasını mümkün edəcəkdir.
Çinin "China Media Group" media korporasiyasına müsahibəsində dövlət başçımız qonşu ölkələrlə qarşılıqlı maraq əsasında bağlantı körpülərinin qurulması üçün texniki imkanların artırılmasının vacibliyini bildirmişdir: "Bizim dəniz ticarət limanımız bir neçə il əvvəl açıldı. Onun ovaxtkı yükaşırma qabiliyyəti 15 milyon ton idi. Hazırda isə biz onun imkanlarını 25 milyon tona qədər çatdırırıq. Biz Xəzər dənizində daha çox gəmi tikirik. Xəzəryanı dövlətlər arasında Xəzər dənizində ən böyük ticarət donanmasına sahib olduğumuza baxmayaraq, biz yeni tanker və yük gəmiləri inşa edirik ki, daha çox yük daşıya bilək. İndi biz gəmiqayırma zavodumuzu genişləndirməyi planlaşdırırıq ki, ildə 6-8 deyil, 10-20 gəmi inşa edə bilək. Həm Azərbaycanda, həm də Xəzər dənizində buna tələbat artmaqdadır".
Mühüm coğrafi üstünlüklərə sahib olan ölkəmizdə nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Bu sahənin müasir tələblər səviyyəsində inkişafı üçün böyük həcmdə sərmayə qoyulması qonşu ölkələrlə bağlantı körpüləri yaratmağa geniş imkanlar açır. Mövcud dəmir yollarının müasirləşdirilməsi, yeni tanker və yük gəmilərinin inşa edilməsi, ticarət limanlarının genişləndirilməsi və bütün bunların fonunda beynəlxalq yükdaşımaların həcminin artırılması Azərbaycanı yalnız tranzit ölkəsi deyil, ümumilikdə regional bağlantı mərkəzinə çevirir.
Mehparə ƏLİYEVA,
"Respublika".
