Arıçılıq kənd təsərrüfatında heyvandarlığın mühüm qolu sayılmaqla həm əhalinin ərzaq təminatında əhəmiyyətli rol oynayır, həm də tibbdə müalicəvi əhəmiyyət kəsb edir. O, bal arılarının yetişdirilməsini, çoxaldılmasını, saxlanmasını, onlardan entomofil kənd təsərrüfatı bitkilərinin tozlandırılmasında istifadə edilməsini, arıçılıq məhsullarının istehsalı və emalını əhatə edən faydalı kənd təsərrüfatı sahəsidir. Azərbaycanda tarixən mövcud olmuş və müasir dövrümüzədək inkişaf etmişdir.
Məlumat üçün bildirək ki, arılar təkcə cənub–şərq ölkələrində deyil, dünyanın bütün isti və mülayim iqlimə malik bölgələrində yaşaya bilirlər. Təkcə Antraktidadan başqa. Bir qayda olaraq, işçi arının ömrü 40 gün çəkir. 2-3 həftəyə isə artıq bala çıxarır. İşçi arı sayı çox olan arı ailəsi ildə 35-40 kiloqram təmiz bal verir. Onlar olduqca zəhmətkeş və faydalı həşəratlardır. Gün ərzində 10-15 kilometrə qədər yol qət edə bilir və yaxşı şirə tapdıqda, qayıdıb o biri arılara da xəbər verir. Bu zaman bütün arılar həmin yerə uçurlar.
Bütün bu sadalanan faydalı xüsusiyyətlərinə görə, dövlət sahənin inkişaf etdirilməsinə ardıcıl maddi və mənəvi dəstək verir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, respublikamızda ötən il 625 ,3 min arı ailəsi mövcud olub. Bu, iki il bundan əvəlkindən 82,5 min baş çoxdur.
Azərbaycanda bir arı ailəsinin orta illik məhsuldarlığı hava şəraitinin əlverişli olduğu illərdə 10-12 kiloqram, əlverişsiz olduğu illərdə isə 3-5 kiloqram olur. 2021 - ci ilin yekununa görə, hər arı ailəsindən orta hesabla 9,8 kq olmaqla 5,8 min tona yaxın bal istehsal olunmuşdur. 2022-ci ilin yekun rəqəmləri hələ rəsmi açıqlanmasa da, göstəricilərin əvvəlki ildəkindən daha yüksək olacağı şübhə doğurmur.
Sahənin inkişaf etdirilməsi üçün arı ailələrinin sayının artırılması ilə yanaşı, məhsuldarlığın yüksəlməsi, damazlıq-seleksiya işlərinin yaxşılaşdırılması, istehsal olunan balın mərkəzləşdirilmiş qaydada qablaşdırılması və etiketləmə məsələləri də həyata keçrilməlidir. Cənubi Qafqazda nektar verən bitki örtüyünün 61 faizinin Azərbaycanın payına düşdüyünü nəzərə alsaq, respublikamızda bu sahədə böyük potensial imkanların və prespektivlərin olduğunu aydın görürük. Hər il ardıcıl olaraq arıçılıq məhsullarının sərgi-satış yarmakaları keçrilir ki, bu da arıçıların maddi imkanlarının yaxşılaşmasına şərait yaradır.
Arıxanalarda müxtəlif səbəblər üzündən (beçəvermə, zəiflik, xəstəliklər və s.) arı ailələri eyni səviyyədə bal verə bilmir. Buna görə də hesablamaları məhsuldarlığın orta həddi ilə aparsaq, Azərbaycanda bal istehsalının illik həcminin hazırda 5 min ton ətrafında olduğunu demək olar. Respublikamızda hər nəfərə düşən illik istehlak səbətində balın miqdarı 0,5 kq (500 qram) təşkil edir. Bu, dünyada orta istehlak göstəriciləri ilə müqayisədə hələ ki, aşağıdır. Belə ki, Türkiyə, Almaniya, Avstriya, Yunanıstan, Ukrayna və İsveçrədə hər nəfərə düşən illik bal istehlakı 1-1,5 kiloqramdır. Azad edilən bölgələrimiz imkan verir ki, biz də dünya göstəricilərinə yaxınlaşaq.
Düşmən üzərində 44 günlük şanlı qələbəmizdən sonra işğaldan azad edilən bölgələrimiz arıçılığın daha da inkişaf etdirilməsinə əlverşli şərait yaradıb. Çünki Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələri zəngin bitki örtüyünə və əlverişli iqlimə malikdirlər. Artıq ötən ildən etibarən bu proses-arı ailələrinin işğaldan azad edilən bölgələrə aparılması, orada saxlanması və bəslənməsi işlərinə başlanılıb.
Nəriman CAVADOV,
“Respublika”.
